Dziecko w wieku przedszkolnym rozwija się w sposób gwałtowny-to czas jego największej ruchliwości i zmian we wszystkich obszarach rozwoju. Zmienia się zachowanie dziecka, jego sposób myślenia i zapamiętywania różnych zdarzeń, a emocje i forma ich wyrażania wpływają na jego reakcje i kontakt z otoczeniem. Umiejętność sprawnego poruszania się, poprawa koordynacji, płynna mowa i poczucie odrębności jako jednostki uruchamiają naturalną potrzebę samodzielności. Dynamiczny rozwój mózgu prowokuje potrzebę poznawania nowych rzeczy i sytuacji. Przedszkolak zaczyna odczuwać silną potrzebę kontaktu z innymi, zarówno z dziećmi jak i dorosłymi, równie ważna staje się dla niego umiejętność odnajdywania się w różnych sytuacjach.
Okres między 3 a 6 rokiem życia jest niezmiernie istotny dla rozwoju myślenia, pamięci i mowy dziecka. Pojawia się umiejętność zapamiętywania i świadomego korzystania z utrwalonych informacji, przypominania nabytych doświadczeń i wzorców zachowań. Dziecko potrafi łączyć informacje z usłyszanych historii z własnym doświadczeniem, opowiada proste historie. Intensywnie zdobywa wiedzę o otaczającym je świecie, samym sobie i różnych zjawiskach zarówno społecznych jak i fizycznych. Bazując na wdrożonych przez opiekunów nawykach czytelniczych, zaczyna się interesować czytaniem i książkami ze względu na zawarte w nich treści. Wzrasta wtedy zdolność dziecka do zaplanowanego i przemyślanego działania: potrafi ono już powiązać przyczynę ze skutkiem, zadaje mnóstwo pytań i komentuje opowiadaną mu historię, łączy ze sobą różne zdarzenia. Odróżnia świat zewnętrzny od świata odczuć, przeżyć i wrażeń, powoli dostrzega i przyjmuje istnienie innego niż swój punktu widzenia. Dzięki tym umiejętnościom jest gotowe do porównywania, klasyfikowania i poszukiwania podobieństw oraz różnic. Pojawia się zainteresowanie literami i słowem pisanym, gotowość do nauki czytania. Podczas wspólnej lektury znajomego tekstu dziecko zaczyna śledzić go wzrokiem i „wyręczać” w czytaniu dorosłego, co jest świetnym przygotowaniem do samodzielnego czytania. Rodzic ma możliwość rozwijania kompetencji poznawczych przedszkolaka, korzystając z różnorodnych książek w sposób, który lubi jego dziecko i on sam.
Codzienna lektura to nie tylko sugestie dorosłego, to również samodzielne wybory młodego czytelnika. Można umówić się z dzieckiem na czytanie w trybie naprzemiennym – to pozwoli wprowadzić wartościowe w ocenie dorosłego pozycje i nie „utknąć” na całe tygodnie na ukochanej książce dziecka. Przeczytana już książka jest zawsze świetnym pretekstem do rozmowy i wyprawy do miejsc związanych z jej tematem, co utrwala zapamiętywanie w przyjemny sposób. Każda historia powinna stać się okazją do zadawania pytań i samodzielnego myślenia o tym, jak znaleźć na nie odpowiedz. W czasie kiedy przedszkolak jest niezwykle zainteresowany odkryciami i badaniem rzeczywistości, samodzielne „główkowanie” wzmacnia poczucie sprawstwa. Dorosły pomaga dziecku w zbieraniu danych, uczestniczy w „burzy mózgów” i wyciąganiu wniosków. Rozwój myślenia, kreatywności i wyobraźni z wykorzystaniem książek o różnorodnej tematyce wpływa na przyszłą postawę dziecka nie tylko wobec nauki i rozwijania zainteresowań, ale też na podejście, z jakim rozpocznie ono naukę w szkole, i na to, jak poradzi sobie z obowiązkami szkolnymi.
Wyposażony w szereg kompetencji poznawczych przedszkolak staje się coraz bardziej świadomy nie tylko własnych emocji, ale też uczuć innych ludzi. Książki i bohaterowie historii zawartych na ich kartkach pokazują perspektywę i uczucia innych osób, sposób ich wyrażania oraz tłumaczą dziecku ich pochodzenie. Pozwalają z dystansu przyglądać się bohaterom i w bezpiecznym otoczeniu, ze wsparciem dorosłego rozwiązywać dobrze dziecku znane konflikty wewnętrzne. Bardzo istotne dla wielu dzieci będzie oferowanie im różnorodnych sposobów radzenia sobie z emocjami, podsuwanie pomysłów, co zrobić kiedy się wstydzą albo są złe. Dobrą praktyką jest sięganie po książki opowiadające o konfliktach przeżywanych przez rówieśników dziecka czy dotykające trudnych tematów, takich jak starość czy rozwód. Takie “zewnętrzne” wsparcie daje dziecku bardzo potrzebne poczucie „ja też sobie poradzę”.
Książka przynosi pomoc w konfrontacji z własnymi lękami – efektem pracującej na „pełnych obrotach” wyobraźni, daje poczucie pewności siebie, gdy uda się pokonać strach. Rodzic może stać się przewodnikiem w świecie emocji, a książka źródłem wiedzy o nich. Nieocenioną korzyścią związaną z rytuałem wspólnego czytania książek może być wieczorne wyciszenie i relaks po dniu pełnym wrażeń. Warto, by taki czas stał się punktem wyjścia do wielu ważnych rozmów i szansą na regulowanie intensywności odczuwanych emocji.
Intensywne kontakty społeczne przedszkolaka dają okazję do zawierania nowych znajomości, dziecko doskonali wtedy umiejętność nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi dziećmi i dorosłymi. Wypróbowuje nowe zachowania, sposoby bycia z innymi, komunikowania swoich potrzeb, zdobywanie ich uwagi. Pierwszy raz w życiu nawiązywanie satysfakcjonujących kontaktów z rówieśnikami staje się tak ważne dla dziecka, daje mu zadowolenie z siebie i poczucie sprawstwa, a także tworzy pozytywne wyobrażenie o sobie samym i kształtuje samoocenę.
Książki dają dzieciom wzory osobowe, szczególnie potrzebne, gdy one same nie wiedzą, jak sobie poradzić w nowej albo trudnej sytuacji. Ocena bohatera książki rozbudowuje doświadczenie życiowe dziecka oaz daje wskazówki dotyczące prawidłowych i tych wymagających zmiany postaw społecznych. Sprawia, że dziecko zaczyna myśleć o tym, jakie chce być, w czym pomaga utożsamienie się z wybranym bohaterem książki.
Literatura umożliwia również dołączenie nowych i wartościowych dla dziecka reakcji do jego repertuaru zachowań wzmacnia i utrwala reguły funkcjonowania w środowisku. Korzystając z historii i doświadczeń dziecięcych bohaterów książek, przedszkolak uczy się rozwiązywania konfliktów, obrony swojego stanowiska, czy dochodzenia do kompromisu. Dorosły, towarzysząc dziecku, powinien pamiętać, by nie wyręczać go i nie narzucać swoich rozwiązań. Uważny rodzic może skorzystać z historii książkowych, kiedy zaobserwuje u dziecka dezorientację lub dostaje sygnały, że wykorzystało już ono swoje pomysły na reagowanie.
Odpowiednio dobrana do tego etapu rozwoju lektura pozostawia trwałe ślady w całym życiu dziecka i kształtuje jego gotowość do rozpoczęcia kolejnego wyzwania, jakim jest etap szkolny, a dla rodziców stanowi nieocenioną pomoc w przekazywaniu istotnych dla rodziny wartości.
– Czytanie książek rozwija myślenie, pamięć i mowę dziecka,
– Poprzez czytanie dziecko zdobywa wiedzę o sobie i otaczającym je świecie oraz rozwija kompetencje poznawcze,
– Książki pomagają dzieciom poznać i nazwać emocje swoje i innych osób, a także rozróżniać świat zewnętrzny od świata odczuć i wrażeń,
– Czytanie uczy wyrażania emocji oraz radzenia sobie z nimi,
– Czytanie jest dla dziecka czasem relaksu i reguluje emocje z całego dnia,
– Bohaterowie książkowi dają dzieciom nowe wzory osobowe oraz wskazówki, jak postępować w różnych sytuacjach,
– Czytanie z rodzicem rozwija w dziecku zainteresowanie literami i słowem pisanym oraz rozbudza w nim gotowość do nauki samodzielnego czytania,
– Czytanie rozwija kreatywność i wyobraźnię dziecka, uczy wyciągania wniosków, porównywania faktów i znajdowania rozwiązań,
– Książka jest świetnym pretekstem do rozmowy z dzieckiem i wyprawy do miejsc związanych z jej tematem,
– Książki pomagają oswoić trudne tematy, uczą komunikować potrzeby i pokonywać lęki.
Opracowała: Mariola Mola