Na wstępie odpowiedzmy sobie na pytanie: co to jest mobbing?
Mobbing – to zjawisko długotrwałego i wielokrotnego narażania ofiary na negatywne działania ze strony innej osoby lub osób. Negatywne działania to chęć wyrządzenia krzywdy lub sprawienie przykrości. Co jest charakterystyczne w mobbingu? Nierównowaga sił (ofiara jest fizycznie lub psychicznie słabsza).
Skutki mobbingu
Zależą w dużej mierze od indywidualnej odporności psychicznej tzw. „kozła ofiarnego” oraz długości trwania i nasilenia działań przemocowych. W początkowej fazie ofiara broni się ale finalnie jest skazana na przegraną. Człowiek poddany przemocy z biegiem czasu zaczyna tracić orientację co do własnych możliwości. Staje się podatny na lęk i jest jeszcze lepszą ofiarą. Błędne koło się zamyka. Nasilenie stresu jest tak duże, że pojawiają się objawy somatyczne (bóle głowy, biegunka, zapalenie zatok). Organizm protestuje w ten sposób przeciwko doznawanej przemocy. Spada wtedy wydajność w nauce, zanika poczucie własnej wartości. Wzrasta poczucie zagrożenia. Człowiek upodabnia się do zaszczutego zwierzęcia. Agresor osiąga swój cel: odizolowuje ofiarę i pozbawia ją wsparcia. Na tym etapie wcale nierzadkim zjawiskiem są samobójstwa, akty odwetu, załamania nerwowe itp.
Skutki mobbingu szkolnego
Jeżeli występuje brak reakcji na zjawisko mobbingu, to system szkolny sam pozbawia się autorytetu i zmniejsza się skuteczność oddziaływania na przyszłość. Dzieci i młodzież dostają sygnał o bezradności i braku skuteczności dorosłych. Grupa stworzona przez agresora rośnie w siłę i poszerza teren działania.
Warunki sprzyjające przemocy szkolnej
Otaczająca agresja – w środkach masowego przekazu, gry komputerowe, Internet, filmy – ukazują wzorce do naśladowania (negatywne). Utwierdzają przekonanie, że to normalne, że świat jest pełen przemocy, a przemoc i agresja jest „opłacalna”. Zamiast uczyć się spożytkowania agresji, dzieci i młodzież uczą się jak ją odreagować w ataku na innych. Trwa proces odwrażliwiania. Mobbingowi szkolnemu sprzyja osłabienie kontroli nauczycielskiej. Strategia zamiatania konfliktów pod dywan i stwarzania pozorów dobrego funkcjonowania szkoły czy klasy.
Jak przeciwdziałać mobbingowi w szkole?
Warunkiem skutecznego przeciwdziałania przemocy w szkole jest nagłaśnianie problemu. Istotna jest edukacja w kierunku rozpoznawania zjawiska i rozumienia mechanizmów stymulujących zjawisko mobbingu. Proces ten powinien przebiegać na wielu płaszczyznach i powinni w nim wziąć udział zarówno uczniowie, rodzice jak i nauczyciele. Celem jest zbudowanie społecznej sieci wsparcia dla ofiar mobbingu i budowanie atmosfery braku przyzwolenia na przemoc. Najmniejszym „oczkiem” takiej sieci jest klasa szkolna. Pełna „sieć” to rodzina, szkoła, społeczność lokalna.
Rodzice – powinni nawiązać współpracę z nauczycielem po rozmowie z dzieckiem i wypracować plan zaradczy
Rodzice powinni wysłuchać dziecko i zrozumieć zaistniałą sytuację. Narzucanie dziecku rozwiązania może spowodować ze strony dziecka opór. Złym rozwiązaniem jest krytyka dziecka, lub działania odwetowe na sprawcy (sprawcach) przemocy. Takie rozwiązanie tylko nasila konflikt i świadczy o bezsilności rodziców. Wskazane jest np. zorganizowanie spotkania rodziców, na którym wypracowuje się strategię dalszego postępowania. Współpraca ta powinna również leżeć w interesie rodziców dziecka sprawcy, gdyż jak wykazują badania one same często stają się kozłami ofiarnymi w późniejszym życiu.
Rodzice napastników – uczą się jak stawiać granice destrukcyjnym zachowaniom, wspierać zachowania pozytywne oraz budować więź i autorytet
Rodzice ofiar – uczą się wspierać naturalne talenty dziecka, zachęcać do pozostania w środowisku rówieśniczym, pokazywać drogi przezwyciężania impasu. Współpracować ze specjalistami w zakresie oduczania zachowań prowokujących.
Tragiczną sytuacją jest bagatelizowanie skarg ofiary mobbingu przez nauczyciela, rodzica. Taka reakcja oznacza pozostawianie dziecka na pastwę przemocy w szkole oraz wyraża akceptację dla zachowań agresora. Każde zgłoszenie powinno być nawet przesadnie rozpatrzone niż zbagatelizowane.
Często sprawcami przemocy są uczniowie zdolni, inteligentni, którzy wzbudzają sympatię nauczycieli. Natomiast ofiarami są osoby ciche, spokojne i wrażliwe.
Przy tworzeniu wspólnego frontu przeciw mobbingowi, ważne jest wsparcie dyrekcji szkoły . Praktyczne działania to zwiększenie częstotliwości dyżurów na korytarzach. Żaden monitoring nie zastąpi fizycznej obecności nauczyciela na korytarzu. Ważna jest wymiana informacji między nauczycielami.
Można organizować pikiety, happeningi w szkołach, w których mogą brać udział również rodzice. Wskazane jest przeprowadzenie cyklu lekcji wychowawczych dotyczących problematyki mobbingu w trakcie tych lekcji można wykorzystywać scenki rodzajowe. Przesłaniem tych lekcji powinien być – brak społecznego przyzwolenia na przemoc. Należy poruszyć kwestię odwagi cywilnej.
W szkole można uruchomić telefon zaufania dla ofiar przemocy szkolnej, czy skrzynki kontaktowe. Można wymieniać doświadczenie między szkołami w ramach grup wsparcia, samodoskonalenia. Brać udział w szkoleniach dotyczących mobbingu. Tylko działania zintegrowane odnoszą pożądany skutek.
Materiały źródłowe: remedium
Opracowanie:
Sławomir Pietraszewski
pedagog MPPP w Krośnie