RUCH I WZROK
Widzenie, to funkcja należąca do ciała. Zmysł wzroku funkcjonuje efektywniej, gdy oczy aktywnie poruszają się, przyjmując w ten sposób informacje z otoczenia. Gdy oczy przestają się poruszać, przestają one przyjmować te informacje i przetwarzanie danych dokonuje się jedynie wewnątrz mózgu.
Dzieci z trudnościami w uczeniu się (czytaniu, pisaniu, liczeniu) mają problem z wodzeniem wzrokiem za poruszającym się przedmiotem wzdłuż całego pola widzenia. Ich oczy ,,skaczą” i dziecko skarży się, że sprawia mu to ból – ma problem ze skupieniem wzroku w jednym punkcie.
Stres wzrokowy, kiedy oczy nie potrafią punktowo skupić się lub wykonać czynności podążania wzrokiem za przesuwanym obiektem, jest spowodowany nieodpowiednim rozwojem mięśni oczu, co z kolei wynika z braku ruchu.
Niemowlęta zaczynają rozwój wzroku od śledzenia wzrokiem za ruchem rąk lub stóp. Z czasem poszczególne sieci nerwowe doskonalą się i rozwija się koordynacja oko – ręka. Oko prowadzi ruchy ręki tak, że wielki zbiór wewnętrznej wiedzy staje się matrycą dla ruchu. Dziecko może teraz uczyć się łączenia ruchu ze wzrokiem. Związek ten jest niezbędny w pisaniu, malowaniu, graniu na instrumencie, nauce nowego sportu i w tańcu.
Mięśnie oka odgrywają ważną rolę w uczeniu się.
Przed rozpoczęciem nauki szkolnej, wzrok trójwymiarowy i obwodowy umożliwia największe, środowiskowe uczenie się. Integruje on wzrok z ruchem i umożliwia rozumienie kształtów, ruchu naturalnych form i świadomości przestrzennej. Od dzieci dopiero co rozpoczynających szkołę często oczekuje się szybkiego rozwinięcia skupienia wzrokowego do bliskiej, dwuwymiarowej, papierkowej pracy. Przejście z trójwymiarowego i obwodowego widzenia do widzenia skupionego jest zbyt gwałtowne i w wielu przypadkach nienaturalne.
Przed siódmym rokiem życia ciała rzęskowe (mięśnie, które zmieniają kształt soczewki oka)są krótkie, co powoduje, że soczewki są cienkie i wydłużone. Z soczewkami takiego kształtu, powstający obraz jest rozprzestrzeniony na siatkówce, włączając do tego procesu maksymalną stymulację pręcików i czopków. Ten kształt soczewki z łatwością przyjmuje trójwymiarowe, obwodowe i dalekie widzenie. Około siódmego roku życia, mięśnie te wydłużają się umożliwiając soczewce naturalne ogniskowanie wzrokowe poprzez zaokrąglenie i łatwiejsze skupienie na obrazie w dołku centralnym siatkówki.
Dzieci, które z własnego wyboru, bez stresu i nacisku w domu oglądały książki, mogą już wcześniej posiadać pewne ogniskowanie wzrokowe. Niestety, nie przekłada się to na ,,uzależnienia” od współczesnej technologii: laptop, czy smartfon – gdyż wprowadzają one swoisty rodzaj stresu do układu wzrokowego i całego systemu nerwowego.
Ruch jest niezbędnym elementem rozwijającym koordynację między zmysłami. A jednak, od najmłodszych klas uczy się dzieci szkolne, aby podczas lekcji nie ruszały się. Również uczy się je nie odwracania wzroku poza tablicę lub ławkę. Ograniczenia te nie uwzględniają faktu, że widzenie i elastyczność soczewki są ściśle związane z ruchem.
Gałka oczna kończy rozwijać się dopiero około dziesiątego roku życia.
Dlatego też, długie okresy czytania, bez rozluźniania koncentracji punktowej w dal, może spowodować zapalenie i powiększenie gałki ocznej prowadząc do krótkowzroczności.
Większość przypadków nadwyrężonych oczu pochodzi z dużej ilości ogniskowania wzrokowego, gapienia się i braku mrugania (telewizja, komputer, telefon). Mruganie jest ważne ponieważ służy utrzymywaniu wilgotności i zdrowia oka, a także rozluźnieniu ogniskowania. Tak więc, powinno się do niego zachęcać i co 7 – 10 minut robić przerwy, aby oczy w rozluźniony, naturalny sposób mogły na nowo powrócić do trójwymiarowego i obwodowego wzroku.
KIEDY OCZY SĄ GOTOWE DO CZYTANIA?
Do siódmego czy ósmego roku życia, w miarę jak płaty czołowe mózgu dojrzewają, w całym ciele rozwija się koordynacja mięśni umożliwiających ruchy precyzyjne.
Wcześniej, posiadamy dobry wzrok obwodowy, ale gdy tylko dojrzewa czołowy ośrodek skojarzonego spojrzenia płata czołowego, możliwe jest wystarczająco dokładne dopasowanie pracy obu oczu do dwuwymiarowego ogniskowania wzrokowego. Wspólna praca oczu pojawia się wtedy, gdy dominujące oko śledzi zapis wzdłuż strony a niedominujące oko śledzi dokładnie te ruchy i wchłania informacje, dając najlepsze obuoczne widzenie. Ponieważ mamy nos między oczami, nigdy nie będziemy mieli prawdziwie obuocznego widzenia. Dlatego też, jedno oko, jako dominujące prowadzi ruchy obu oczu. Nie powinno rozpoczynać się procesu czytania przed siódmym rokiem życia.
WZROK I STRES
W sytuacjach stresowych pojawia się ciekawy fenomen, który sprawia, że wodzenie wzrokiem po zapisanej stronie jest niemożliwe.
Jako reakcja odruchowa na poczucie niebezpieczeństwa oczy poruszają się po obwodzie tak, aby przyjąć tyle informacji, ile jest możliwe.
To sprawia, że praca obu oczu razem i wodzenie wzrokiem wzdłuż pisma na stronie jest szczególnie trudne.
Kiedy dzieci (również dorośli) żyją w nieustannie stresowych okolicznościach, ich zewnętrzne mięśnie oka mogą mieć tendencję do wzmacniania i wydłużania wewnętrznych mięśni oka i utrudniania ogniskowania oraz wodzenia wzrokiem.
Dzieci, po silnych przeżyciach traumatycznych wykazują coś, co nazywa się ,,oko – ściana” – stan,
w którym oboje oczu są utrzymywane w stałym skupieniu obwodowym.
Dzieci takie będą miały problemy z czytaniem, nie będą chciały czytać, będą skarżyły się na ból oczu. Dopiero wprowadzenie harmonii i równowagi oraz aktywności fizycznej, wyeliminowanie czynnika stresowego oraz przepracowanie traum pozwoli dziecku na efektywne skupienie wzroku na tekście.
Często, nie zdajemy sobie sprawy, jak silnie stresującym czynnikiem dla małych dzieci w obecnym czasie, stały się współczesne formy spędzania wolnego czasu tj. wielogodzinne spędzanie czasu przed telewizorem i komputerem.
RUCH KTÓRY INTEGRUJE ZMYSŁY
Każda sytuacja, w której czegoś się uczymy, posiada takie same etapy:
- wkład sensoryczny – czyli informacje z otoczenia przekazywane do mózgu za pomocą narządów zmysłu
- integrację
- asymilację
- działanie
Ćwiczenia koordynujące układ ciało – umysł wspomagają każdy etap tego procesu poprzez pobudzanie układu nerwowego i przygotowują ciało do uczenia się.
Wielu nauczycieli z różnych kultur intuicyjnie uznało, że do osiągnięcia pożądanych efektów nauczania liczb, liter i pisania powinno połączyć się naukę z dużą ilością ruchu.
Największą przeszkodą w pełnym, szeroko rozpowszechnionym stosowaniu ćwiczeń koordynujących rozwój całego ciała jest szeroko rozpowszechnione, mocno zakorzenione, mylne pojęcie, że umysł i ciało są odrębne – że ruch nie ma nic wspólnego z intelektem.
A jednak! Każda aktywność fizyczna wpływa na poprawę funkcjonowania intelektualnego.
Dlatego tak ważne jest, by zachęcać dzieci do wspólnych zabaw ruchowych; jazdy na rowerze, rolkach; czy chociażby spacerowania. Szczególnie ważne jest systematyczne ćwiczenie mięśni gałek ocznych, które w istotny sposób wpływają na funkcjonowanie szkolne dziecka.
PODSTAWOWE ĆWICZENIA WZROKU
- RUCH WODZENIA PO ŁUKU OD UCHA DO UCHA
- RUCH WODZENIA GÓRA – DÓŁ
- RUCH WODZENIA PO PRZEKĄTNEJ: prawy górny róg – lewy dolny; lewy górny – prawy dolny
- RUCH KOŁA W PRAWO – 5X; W LEWO 5X
- ĆWICZENIE KONWERGENCJI I AKOMODACJI– patrzenie na przedmiot w bliskiej odległości, przenoszenie wzroku daleko np. za okno
KAŻDE ĆWICZENIE POWTARZAMY 5 – 10 RAZY.
Opracowała: Iwona Górka