„Depresja może dotknąć każdego. Bez względu na wiek, wyniki w nauce, popularność czy liczbę znajomych na Facebooku. Gorszy dzień może zdarzyć się każdemu. Jeśli jednak tych dni jest coraz więcej może to być objaw choroby, która wymaga pomocy specjalisty” (www.forumprzeciwdepresji.pl).
Każdy z nas doświadcza w swoim życiu stanów obniżonego nastroju, smutku, zmęczenia. Wszystkie te stany dobrze znamy, jednak u osób chorujących na depresję są one dużo bardziej intensywne i trwają całymi dniami, tygodniami, miesiącami. Wszechogarniająca niemoc nie mija z dnia na dzień.
Depresja należy do zaburzeń nastroju. Jest to choroba, która może mieć różny przebieg: od epizodów o łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim nasileniu, które są przerywane stanem dobrego samopoczucia, po nieprzerwane, przewlekłe nasilenie objawów. Depresja to nie tylko obniżony nastrój. Choroba ta oddziałuje m.in. na myśli, pamięć, koncentrację uwagi, poziom energii czy sen. Czynności, które kiedyś dawały przyjemność, stają się obojętne, z czasem męczące. Każdy dzień staje się walką o przetrwanie.
Depresja nie dotyczy tylko osób dorosłych, coraz częściej chorują na nią nastolatki
i dzieci. Badania wskazują, że na depresję choruje 1% dzieci w wieku przedszkolnym,
2% między 6-12 rokiem życia i nawet 20% nastolatków. Charakterystyczną cechą depresji okresu dzieciństwa i dojrzewania jest wysoki współczynnik współzachorowalności. Najczęściej z depresją współwystępują zaburzenia lękowe. 30-70% dzieci z depresją spełnia równocześnie kryteria diagnostyczne zaburzeń lękowych.
Rozpoznanie objawów depresji w okresie dzieciństwa i młodości wymaga niekiedy znacznego wysiłku. Wynika to głównie z faktu podobieństwa objawów zarówno do zachowań i emocji towarzyszących okresowi dojrzewania, jak i innych zaburzeń takich, jak ADHD czy zaburzeń odżywiania. Podstawowe sygnały sugerujące, że być może u dziecka, nastolatka rozwija się depresja to m.in. pogorszenie przystosowania społecznego, wycofywanie się
z kontaktu z rówieśnikami, rezygnacja z zainteresowań i aktywności, które dotychczas sprawiały radość. Objawami depresji są także: smutek, poczucie braku nadziei i sensu życia. Nastolatki z depresją podkreślają, że odczuwają znaczny spadek energii, zmęczenie, senność. Brak im motywacji i sił do wykonywania codziennych aktywności, przestaje im zależeć na osiągnięciach edukacyjnych. Wiele z nich sygnalizuje także pojawienie się nawracających myśli o śmierci i samobójstwie, jako rozwiązaniu, które zakończy ich stan cierpienia. To co powinno zaniepokoić rodzica czy nauczyciela obserwując dziecko to przede wszystkim nagła zmiana jego zachowania. Pojawiająca się nadmierna drażliwość, chwiejność emocjonalna, impulsywność w wyrażaniu swoich emocji. Dodatkowo, pogorszenie zdolności intelektualnych: problemy z koncentracją, pamięcią, co przekłada się na gorsze stopnie
w szkole. Dzieciom i nastolatkom z rozwijającą się depresją często towarzyszą problemy z jedzeniem, ze snem, znaczna senność lub problemy z zaśnięciem, doświadczają także nasilonych dolegliwości somatycznych takich jak ból głowy, brzucha. Często uskarżają się na nudę i poczucie beznadziejności. Zaniechają dbałości o wygląd, mają problem z utrzymaniem higieny. W wypowiedziach słyszymy nadmierny krytycyzm wobec siebie, nadwrażliwość na dotyczące ich komunikaty. Filmy, książki wybierane przez nich często związane są z tematyką śmierci i samobójstw. U dzieci i nastolatków może dochodzić do działań autoagresywnych, samookaleczania się, czy odurzania się substancjami psychoaktywnymi. Pamiętajmy, że jeśli dziecko mówi wprost o chęci odebrania sobie życia lub deklaruje, że lepiej byłoby gdyby nie żyło – w takiej sytuacji kontakt ze specjalistą powinien być natychmiastowy. Może się okazać, że konieczna będzie hospitalizacja dziecka.
Szukając przyczyn depresji z pewnością należy brać pod uwagę procesy biochemiczne zachodzące w mózgu, czynniki genetyczne, czy wpływ środowiska zewnętrznego. Przyczyną wystąpienia postaci klinicznej depresji nie jest jakiś pojedynczy czynnik biologiczny czy jedno zewnętrzne zdarzenie. Z wielu badań i obserwacji wynika, że na rozwój depresji może mieć wpływ zjawisko przemocy w rodzinie, nadużywanie przez członków rodziny alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, utrata bliskiej osoby, przewlekła choroba któregoś
z rodziców, innego członka rodziny lub samego dziecka, trudna sytuacja materialna oraz społeczna izolacja rodziny.
Depresja, jak każda inna choroba powinna być leczona. Leczenie depresji jest procesem długotrwałym, przyjmowanie leków powinno trwać nie mniej niż pół roku w przypadku pojedynczego epizodu depresji. Bardzo istotna jest wiedza, że pierwsze efekty działania leków przeciwdepresyjnych odczuwalne są po około dwóch tygodniach od rozpoczęcia leczenia. Ale bywa i tak, że chorzy widzą poprawę dopiero po miesiącu przyjmowania leków. Leczenie depresji u dzieci i młodzieży, podobnie jak w przypadku dorosłych, jest zwykle połączeniem psychoterapii z farmakologią. Na ogół też sama praca psychoterapeutyczna z dzieckiem nie wystarcza i konieczne staje się objęcie całej rodziny wsparciem psychologicznym. Często problemy emocjonalne dziecka stanowią źródło frustracji rodziców.
Katarzyna Samborska
Bibliografia:
Psychoterapia poznawczo-behawioralna dzieci i młodzieży red. Artur Kołakowski, GWP, Sopot 2020