Poczucie własnej wartości to przekonanie o pozytywności i istotności własnej osoby. Może ono przybierać różne poziomy intensywności. Dążenie do jego utrzymania i poprawy stanowi istotny mechanizm motywacyjny. Zachowanie pozytywnego obrazu „Ja” jest kluczowe dla zachowania równowagi psychicznej. Niski poziom poczucia własnej wartości bywa związany z różnymi cechami osobowości. Termin ten często używany jest zamiennie z pojęciami takimi jak „samoocena”, „szacunek do siebie” czy „poczucie własnej godności”.
Samoocena jest kluczowym elementem rozwoju psychicznego dziecka i nastolatka, mającym wpływ na jego poczucie wartości, relacje interpersonalne oraz zdolność do radzenia sobie z trudnościami. Budowanie pozytywnej samooceny w młodym wieku jest niezwykle ważne, ponieważ wpływa na kształtowanie pewności siebie, motywacji do działania oraz odporności na stres i niepowodzenia. Zatem, co wpływa na kształtowanie się samooceny u dzieci i młodzieży?
- Wsparcie emocjonalne ze strony rodziców bądź opiekunów
Rodzice i opiekunowie odgrywają fundamentalną rolę w procesie budowania samooceny dziecka. Dziecko, które jest akceptowane przez rodziców, posiada bezwarunkowe poczucie własnej wartości. Pozytywny obraz samego siebie, który zostanie ukształtowany w rodzinie, ma znaczenie w sposobie odnoszenia się do innych i sprawia, że dziecko nawiązuje łatwo kontakt z otoczeniem. Ważne jest, aby dzieci czuły, że są kochane i akceptowane bez względu na to, jak się zachowują czy co osiągają.
- Chwalenie za podejmowanie wysiłku
Zamiast koncentrować się tylko na wynikach, warto zwrócić uwagę na wysiłek włożony w wykonanie zadania. Dzieci, które otrzymują pochwały za starania i pracę, a nie tylko za efekty, uczą się, że warto się starać i rozwijać swoje umiejętności, co pozytywnie wpływa na ich samoocenę.
- Wyzwania i sukcesy
Ważne jest, aby dzieci stawiały przed sobą wyzwania, które są w ich zasięgu, ale również pozwalają na rozwój. Sukcesy, nawet małe, wzmacniają poczucie własnej wartości i motywują do dalszego działania. Dzieci potrzebują możliwości podejmowania decyzji i rozwijania samodzielności, ponieważ daje im to poczucie kontroli nad swoim życiem. Warto jednak pamiętać, że porażki są również częścią procesu nauki, a odpowiednie wsparcie w trudniejszych momentach pomaga zachować równowagę emocjonalną.
- Nastawienie na pozytywne myślenie
Wspieranie dzieci w kształtowaniu pozytywnego obrazu siebie jest niezwykle ważne. Warto nauczyć je, jak radzić sobie z krytyką i porażkami, a także jak dostrzegać swoje mocne strony. Dobre samopoczucie i zdrowa samoocena rozwijają się również wtedy, gdy dziecko ma możliwość wyrażania swoich emocji i myśli, a jego opinie są szanowane.
- Relacje rówieśnicze
Akceptacja ze strony rówieśników stanowi znaczący fundament samopoczucia oraz wzrostu poczucia własnej wartości, szczególnie w okresie dojrzewania. Rówieśnicy mogą być dla siebie nawzajem źródłem inspiracji i wzorców. Młodsze dzieci często naśladują starszych, a młodzież może identyfikować się z rówieśnikami, którzy odnoszą sukcesy w różnych dziedzinach. Pozytywne doświadczenia związane z rówieśnikami mogą wzmocnić poczucie własnej wartości. Osoby z niską samooceną ulegają w mniejszym stopniu tendencjom, są większymi realistami. W ocenach siebie oraz innych są bardzo ostrożni. W zakresie funkcjonowania interpersonalnego osoby z niską samooceną starają unikać ryzyka i zwracania uwagi na siebie, jednak w swoim zachowaniu pojawiają się motywy ochronne. Zaś osoby z wysoką samooceną eksponują swoje zalety i większą pewność siebie.
Podsumowując, budowanie samooceny u dzieci i młodzieży to proces, który wymaga zaangażowania, cierpliwości i wsparcia ze strony dorosłych. Dzieci, które rozwijają zdrową samoocenę, są bardziej odporne na trudności, potrafią lepiej radzić sobie z emocjami i stają się pewnymi siebie młodymi ludźmi, gotowymi do podejmowania wyzwań. Samoocena stanowi jeden z najważniejszych komponentów zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.
Opracowała Weronika Wyderka – psycholog
Bibliografia
Kata, J. (2018). Poczucie własnej wartości u młodzieży. Wymiar teoretyczny i praktyczne implikacje. Nauczyciel i Szkoła, 3(67).
Tabak, I. (2014). Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży w pokonywaniu problemów. Studia BAS, (2), 113-138.