Współczesny rozpędzony świat, w którym na wszystko brakuje nam czasu tworzy sytuacje, w których rodzic bez większej refleksji daje dziecku do ręki smartfon czy tablet po to, by się po prostu czymś zajęło. Wybiera najłatwiejszy sposób na organizację czasu w domu i pozwala dziecku spędzać zbyt wiele godzin przed komputerem czy telewizorem. To duży błąd. Wirtualny świat, świat z ekranu jest dla dzieci bardzo atrakcyjny, ale niestety zgubny i uzależniający. Wiele bajek emitowanych w telewizji nie analizujemy i nie oglądamy z dzieckiem, ponieważ nie mamy na to czasu. A niejednokrotnie warto, gdyż nie wszystkie niosą wartości takie, które chcielibyśmy przekazać naszemu dziecku. Są co prawda mądre programy telewizyjne, piękne bajki i pozytywne strony świata z ekranu, jednak musimy zdać sobie sprawę jak ważne jest, aby mądrze wybrać program i przede wszystkim zachować umiar w korzystaniu w dobrodziejstw postępu technologicznego a rzeczywistym poświęcaniem czasu własnym dzieciom. Według specjalistów dziecko do 2-3 roku życia nie powinno w ogóle oglądać telewizji. Dla starszych dzieci wieczorne oglądanie również nie jest dobrym pomysłem, gdyż bardziej pobudza niż wycisza. Musimy mieć także świadomość, jak duża różnica jest w bajce czytanej a bajce oglądanej. Bajki, które dziecko widzi na ekranie są głównie przekazem obrazu, migawkami ogromnej ilości impulsów i szybką zmianą kolorów. Do tego unieruchomiona pozycja przed telewizorem sprzyja skrzywieniom kręgosłupa i otyłości. Kiedy dziecko ogląda bajkę na ekranie, nie tworzy samodzielnie w umyśle obrazu, obraz jest już wytworzony. Nie musi sobie wyobrażać, nie musi uważnie słuchać, bo większość informacji wynika z tego, co widzi lub po prostu wynika z kontekstu. Ktoś mógłby rzec: z książką czy bez dziecko się wychowa. Tak, ale jaka będzie różnica? Oglądanie bajek nie zastąpi wspólnego czytania i oglądania książeczek z bajkami.
Co tak naprawdę daje bajka przeczytana?
Przede wszystkim wzmacnia rodzinne relacje. Buduje mocniejszą więź między rodzicem a dzieckiem, daje poczucie bezpieczeństwa. Dorosły czytając dziecku angażuje do tego całego siebie poprzez własne przekazywanie emocji w czytanym tekście, zmianę intonacji, ubarwianie tekstu mową ciała, gestykulacją i komunikatami niewerbalnymi. Tego dziecko nie doświadcza podczas oglądania bajki na ekranie. Czytając dajemy dziecku odczuć, że jest dla nas ważne, że mamy dla niego czas, że robimy coś razem. A z kolei rodzicowi wspólne czytanie daje wewnętrzną satysfakcję dobrze spędzonego czasu i poczucie bycia lepszym rodzicem. Niejednokrotnie także powrót w świat bajek i przekazywanych w nich wartości pomaga nam dorosłym przewartościować swoje codzienne życie i zwrócić uwagę na rzeczy, o których na co dzień zapominamy.
Bajka czytana uczy słuchania, ćwiczy koncentrację, buduje świat wyobraźni, przyspiesza rozwój mowy dziecka. Dzieci często mają trudności z uważnym słuchaniem, nie potrafią się skupić, nie rozumieją złożonych poleceń, słabo zapamiętują przekazywane informacje. A słuchania też trzeba się nauczyć. Kiedy dziecko słucha tekstu, wymaga to od niego skupienia, podążania za słowem, które jest czytane. W ten sposób rozbudza wyobraźnię, buduje w umyśle wytworzone przez siebie obrazy: miejsca w którym toczy się opowieść, postaci, relacji, emocji, przestrzeni czasowej. Nawet wtedy, gdy książka zawiera gotowe ilustracje, dziecko ma szansę modyfikować sobie te obrazy i na ich bazie tworzyć własne wyobrażenia, przekształcać bajkowy świat tworząc własny, wykreowany i wyidealizowany. Tak kształtuje się i rozwija kreatywność oraz twórcze myślenie. Obraz oglądany nie stymuluje dziecka do takiego działania.
Kiedy podczas słuchania bajki pojawi się nieznane słowo, dziecko ma czas aby rodzica o nie zapytać i tym samym lepiej zrozumieć treść. Docieka relacji i sytuacji, które są niezrozumiałe i ma szansę otrzymać wyjaśnienia. Tym samym bogaci słownictwo. Spontanicznie dowiaduje się jak wiele synonimów mają powszechnie używane słowa. Bajka czytana daje pole i przestrzeń do tego, by dziecko uczyło się procesu przemyśliwania, przepracowania wydarzeń i zachowań, dokonania własnej oceny. W czasie oglądania bajki na ekranie nie ma na to czasu – obraz się zmienia, czas ucieka, jest ciągła dynamika a rodzic jest zwykle zajęty w tym czasie. Bajki wielokrotnie czytane dają możliwość ćwiczenia lepszego zapamiętywania, czy ułatwiają samodzielne opowiadanie bajki.
Czytanie bajek to także sposób na to, by znaleźć z dzieckiem wspólny język. Porozmawiać o bohaterach i przygodach, jakie przeżywają. Przedstawiony świat w bajce potrafi zachęcić dziecko do zgłębiania wiedzy o różnych rzeczach, do tworzenia pozytywnych sytuacji w życiu codziennym czy do naśladowania wybranych bohaterów. Jest też okazją do samodzielnego tworzenia bajek, zmieniania zakończeń czy biegu wydarzeń. Pozwala na kształtowanie i programowanie wypowiedzi dziecka oraz umiejętności budowania zdań. Mobilizuje do przenoszenia na papier i tworzenia rysunków wykreowanych samodzielnie postaci. Bajki oglądane nie inspirują w ten sposób a brak czytania da się często wysłyszeć w mowie dziecka.
Czytanie bajek pozwala dziecku odróżniać dobro od zła, kształtuje wartości moralne, rozwija wrażliwość i empatię. Baśnie wywodzące się z różnych kultur i narodowości pokazują odmienny, ciekawy świat – świat, który może bardzo różnić się od świata w którym wychowuje się dziecko. Uczy, że w tej ogromnej różnorodności narodów ogólne wartości są podobne, dobro jest dobrem a zło jest złem. Niemałe znaczenie ma również to, jak czytanie wpływa na świat emocjonalny dziecka, poprzez pokazywanie jakie uczucia powinno się wzmacniać i rozwijać a jakich nie należy okazywać i dlaczego.
Słuchanie bajki wycisza. Pozwala ogarnąć usłyszany tekst, wyciągnąć wnioski, uspokoić, spokojnie zasnąć. Bajki z ekranu nie mają takiej mocy. Pobudzają, nie wyciszają. Nawet jeśli dziecko zaśnie przed telewizorem, różnica w wytworzonym obrazie przed snem jest znacząca.
Szukajmy dzieciom takich bajek, które są literacko wartościowe nie tylko pod względem czystości języka, ale też formy i przekazu – bajek zawierających morał, pomagających odróżnić dobro od zła, ukazujących pozytywne i godne naśladowania cechy bohaterów, bajek zawierających najważniejsze wartości moralne, pobudzające wyobraźnię, modelujące zachowania. I pamiętajmy, że jeśli czytanie jest pewnym wspólnym polem działania rodziny, jeśli książki są obecne w ich codziennym życiu – staną się dla dziecka w przyszłości naturalnym elementem jego świata, naturalną potrzebą. Czytajmy więc dzieciom bajki.
Jolanta Mróz – logopeda
31-08-2018