Terapia poznawczo – behawioralna (nazywana w skrócie CBT od angielskich słów cognitive behavior therapy) jest zorientowana na rozwiązywanie problemów i bezpośrednio zajmuje się czynnikami poznawczymi (myśleniem), wpływającymi na przetwarzanie informacji społecznych, analizuje sferę emocji i interakcji społecznych, odnosi się do zagadnień związanych z rozwojem i wychowaniem człowieka oraz kładzie duży nacisk na interwencje ukierunkowane na zmianę zachowań.
Umiejętność rozpoznania problemu i jego rozwiązania kształtuje się w toku życia człowieka zaczynając się już w dzieciństwie. Zarówno mniejsze dzieci, jak i młodzież stają przed różnymi wyzwaniami, zadaniami rozwojowymi, a to jakie są ich umiejętności w zakresie nazywania problemu i znalezienia jego rozwiązania zależy od indywidualnych doświadczeń, sposobów postrzegania i oceniania świata. Skuteczne rozwiązania często wymagają czasu i są rezultatem podjęcia wysiłku myślenia czyli, zastosowania strategii poznawczych. Są one przyswajane przez dziecko w toku doświadczenia, obserwacji i interakcji z innymi ludźmi, szczególnie tymi ważnymi, przede wszystkim, z rodzicami. Nie wszystkie te strategie sprzyjają dobremu funkcjonowaniu dziecka, dlatego terapia to korygowanie błędnego przetwarzania informacji (tj. zmiana zniekształconego myślenia) oraz nauczenie strategii przezwyciężania i wyrównania braków powstałych w toku rozwoju.
Istotnym elementem wpływającym na myślenie i zachowanie człowieka, niezależnie od jego wieku, są emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Ich poznanie, umiejętność identyfikowania i nauczenie się „dobrych” sposobów ich regulacji pomaga zastosować skuteczne poznawcze rozwiązywanie problemów.
Powyższe czynniki (myślenie, emocje, otoczenie) wpływają na zachowanie, które często jest zewnętrznym, widocznym objawem trudności dziecka. Jest ono też sygnałem dla rodziców, informującym o problemach jakich doświadcza ich dziecko. Dlatego też podejmowane interwencje służą uczeniu się nowych umiejętności lub skorygowaniu zniekształceń w myśleniu, emocjach i/lub działaniu.
Warto podkreślić, iż nie ma jednego właściwego sposobu oddziaływań terapeutycznych w przypadku dzieci. Podobnie, jak w ich wychowywaniu, podejmowane interwencje wymagają eksperymentowania i obserwowania dzieci, a przede wszystkim, dostosowania metod do ich potrzeb i możliwości.
Podsumowując: psychoterapia poznawczo – behawioralna zakłada, iż powodem doświadczanych problemów psychologicznych, jest specyficzny sposób interpretacji rzeczywistości. Sposób widzenia świata określa sposób jego emocjonalnego przeżywania, a co za tym idzie wpływa na zachowanie.
CBT dostarcza narzędzi mogących pomóc w uelastycznieniu bądź zmianie tych wszystkich interpretacji świata, które stanowią o przeżywanym dyskomforcie psychicznym. Metoda ta pozwala również wzbogacić repertuar własnych zachowań o nowe, bardziej funkcjonalne sposoby radzenia sobie z problemami. Jej podstawowe elementy to:
- edukacja na temat emocji i sposobów radzenia sobie z nimi;
- nauka strategii radzenia sobie w trudnych sytuacjach;
- nauka oceniania, jakie strategie działania przynoszą więcej strat, a jakie więcej korzyści;
- nauka strategii rozwiązywania problemów;
- rozwijanie umiejętności rozpoznawania myśli i zniekształceń poznawczych, badania ich prawdziwości oraz zmieniania sposobu myślenia.
Literatura:
1. (red.) Kendall P. „Psychoterapia dzieci i młodzieży. Procedury poznawczo – behawioralne”
2. Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K. „Depresja nastolatków. Jak ją rozpoznać, zrozumieć i pokonać.”
3. Kołakowski A., Pisula A. „Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna”
Opracowała: Ewa Zawada – psycholog
11-12-2018