Odporność psychiczna jest to zdolność danego człowieka do efektywnego radzenia sobie z czynnikami stresu, presją i wyzwaniami, oraz osiąganie wydajności odpowiadającej swym możliwościom niezależnie od okoliczności. Odporność psychiczna (elastyczność psychiczna) odnosi się do zdolności jednostki do radzenia sobie ze stresem, trudnościami życiowymi, traumą czy innymi wyzwaniami psychicznymi. To umiejętność dostosowywania się do zmian, utrzymywania równowagi emocjonalnej i skutecznej radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. Odporność psychiczna nie oznacza braku trudności czy problemów w życiu, ale raczej umiejętność skutecznego radzenia sobie z nimi. To umiejętność przystosowania się człowieka do zmian, adaptacji do zmieniających się warunków otoczenia, a także szybkiego powrotu do równowagi po silnym stresie, trudnych wydarzeniach życiowych i zranieniach.
Osoby odporne psychicznie mają wyższą odporność fizyczną, przez co częściej są zdrowsze, charakteryzują się wysoką wewnętrzną dyscypliną, cierpliwością, wytrwałością, mają poczucie odpowiedzialności za swoje życie, potrafią działać efektywnie pomimo stresu i niekorzystnych warunków zewnętrznych, rzadziej doświadczają zaburzeń emocjonalnych, psychicznych czy uzależnień, utrzymują wysoki poziom motywacji wewnętrznej, lepiej znoszą krytykę, częściej osiągają sukcesy, a porażkę traktują jako szansę na rozwój, mają pozytywne nastawienie i dużą wiarę w siebie, częściej mają poczucie wysokiej jakości życia.
Większa odporność pozwala na większy dystans i chłodniejsze spojrzenie na co nieprzyjemne i stresujące. Z wyższą odpornością łatwiej jest znosić napięcie, dyskomfort, oceny innych, niepowodzenia. Zdecydowanie chętniej osoby z wyższą odpornością podejmują wyzwania w życiu i mają więcej motywacji do realizowania swoich planów. Należy pamiętać o tym, że odporność psychiczną budujemy w stanie równowagi emocjonalnej i psychicznej. Trening odporności to hartowanie swojego systemu reagowania emocjonalnego, psychiki i motywacji do działania.
Niewątpliwie to co wzmacnia naszą odporność psychiczną to odpowiednie wsparcie społeczne. Młodzież, która ma silne relacje z rodziną, przyjaciółmi i innymi bliskimi, może łatwiej radzić sobie z trudnościami. Wsparcie społeczne dostarcza emocjonalnego oparcia i stabilności. Ważna jest również edukacja emocjonalna czyli umiejętność rozumienia i radzenia sobie z własnymi emocjami. Edukacja emocjonalna może pomóc młodzieży w nauce zdrowego wyrażania i zarządzania emocjami. Samodyscyplina i umiejętność planowania rozumiana jako umiejętność zarządzania czasem, planowania celów i wyznaczania priorytetów może pomóc młodzieży w radzeniu sobie z obowiązkami i stresem związanym z edukacją i życiem codziennym. Umiejętność budowania zdrowych relacji, czyli nawiązywanie i utrzymywanie zdrowych relacji z innymi ludźmi jest istotne dla dobrej odporności psychicznej. To także rozwijanie umiejętności komunikacji, empatii i zrozumienia różnic między ludźmi. Posiadanie pasji i zainteresowań może stanowić istotny element wsparcia psychicznego. Angażowanie się w działalność, która sprawia przyjemność, może pomóc w zminimalizowaniu stresu i zwiększeniu satysfakcji życiowej. Nie można zapomnieć o wsparciu szkolnym. Edukacyjne środowisko szkolne może wpływać na odporność psychiczną młodzieży. Tworzenie przyjaznych, wspierających klimatów w szkole może przyczynić się do lepszego radzenia sobie z wyzwaniami edukacyjnymi. Należy zachęcać młodzież do ciągłego rozwoju osobistego i nauki przez doświadczenie może pomóc w budowaniu pozytywnej postawy wobec trudności. Nabycie odporności psychicznej to zmiana sposobu myślenia o problemie, który wywołuje niepokój. Możemy zarządzać myślami, które mają wpływ na nasze emocje. Każde zdarzenie możemy wytłumaczyć sobie na wiele różnych sposobów. W zależności od tego, jak to zrobimy, może to mieć różne konsekwencje emocjonalne. Myśli to tylko pewne wyobrażenia , które powstają w naszej głowie. Bardzo często nie mają nic wspólnego z obiektywną rzeczywistością. To my jesteśmy odpowiedzialni za ich kształtowanie.
Mimo, że niektórzy ludzie są bardziej naturalnie odporni, to odporność psychiczną można samodzielnie wzmocnić. Jeśli masz trudności z radzeniem sobie z wyzwaniami lub widzisz to u swojego dziecka, nie bój się zgłosić po poradę. Nawet osoby odporne psychicznie, potrzebują czasem wsparcia, a częścią siły psychicznej jest także umiejętność zgłoszenia się po pomoc i skorzystania z niej.
Opracowała: psycholog Katarzyna Łach
Bibliografia:
Odporność psychiczna. Siedem filarów. Tajemnica naszej wewnętrznej siły, M. Rampe, wyd. Studio EMKA, Warszawa 2011
Odporność psychiczna, D. Strycharczyk, P. Clough, Strategie i narzędzia rozwoju, wyd. GWP, Gdańsk 2021
Psychologia. Tajemnica odporności psychicznej. Jak uodpornić się na stres, depresję i wypalenie zawodowe, Ch. Berndt, wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.