Mózg człowieka rozwija się poprzez ruch. Sprawność ruchowa odpowiada za tworzenie się sieci połączeń neuronalnych, od których zależy w przyszłości rozwój umysłowy dziecka. Ruch rozwija mózg, pozytywnie wpływa na ciało, lepsze samopoczucie, odporność. Zdaniem ekspertów wiele trudności edukacyjnych – czytanie, pisanie, liczenie, koncentracja, zachowanie i zaburzenia mowy jest związanych z ograniczeniem aktywności fizycznej.
Od urodzenia do ukończenia pierwszego roku życia – tworzy się najwięcej połączeń neuronalnych. Rozwój ruchowy i sprawne działanie systemów sensorycznych w dużej mierze warunkuje dalszy harmonijny rozwój dziecka.
W wieku około 3 – 4 lata dziecko potrafi już: biegać, skakać, wspinać się. Jednak wykonuje te czynności mało precyzyjnie i nie potrafi ich połączyć, np. biegać i łapać piłkę równocześnie, nie potrafi rozwinąć cukierka idąc, czy też zapiąć guzika w czasie chodu. Rozwijanie precyzji ruchów będzie odbywało się poprzez częstą aktywność ruchową.
W okresie od 4- 6 lat sprawność ruchowa jest już na wyższym poziomie, dziecko radzi sobie z coraz trudniejszymi wyzwaniami ruchowymi, ruchy są coraz bardziej harmonijne przygotowując mózg do wykonywania takich zadań jak: czytanie, pisanie, liczenie. Zdolności w zakresie opanowania dużych ruchów ciała będą przynosiły efekty w coraz bardziej precyzyjniejszej artykulacji. Stabilizacja w obrębie tułowia, szyi, barków i głowy będzie bazą do stabilizacji języka i precyzji jego ruchów.
Dlaczego te zabawy rozwijają mózg:?
– chodzenie po narysowanej linii z otwartymi oczami i zamkniętymi,
– zmiana kierunku biegu na sygnał,
– zwroty w prawo czy lewo, w tył, dookoła,
– naśladowanie ruchu jak w lustrzanym odbiciu,
– składanie ręcznika, koca w dwie osoby,
– rzucanie, łapanie piłki, rzuty do celu,
– zabawy ze skakanką, gra w gumę,
– tory przeszkód,
– naśladowanie ruchów zwierząt, ludzi,
– jazda na rowerze, na nartach,
– huśtawka, karuzela,
Ponieważ dzieci uwielbiają kołysanie, huśtanie, czy wirowanie, dobrze się bawią i stymulują swój mózg do rozwoju. W czasie kołysania, turlania, huśtania, czy kręcenia się wokoło stymulowany jest układ przedsionkowy, jest to część układu nerwowego połączona z móżdżkiem i mechanizmem ucha wewnętrznego. Układ przedsionkowy odgrywa ważną rolę w rozwoju koncentracji i równowagi, jego prawidłowe, sprawne funkcjonowanie warunkuje dobrą koncentrację.
Układ przedsionkowy ściśle współpracuje z siatkowatym układem aktywizacyjnym, którego zadaniem jest przygotowanie mózgu, a ściślej ośrodków korowych, do odbioru informacji, które docierają z zewnątrz bądź z wnętrza organizmu. Gdy poruszymy tułowiem, szyją, głową – pierwszy będzie o tym wiedział układ przedsionkowy. Wówczas nie tylko zapanuje on nad utrzymaniem równowagi, ale również „obudzi” siatkowaty układ aktywizujący, który poinformuje korę mózgową, że ta za chwilę otrzyma informację. Kora mózgowa w odpowiedzi zwiększy swoją czujność, dzięki czemu będzie czekać na przyjęcie danego impulsu i natychmiast po jego otrzymaniu będzie gotowa wysłać informację zwrotną. Kiedy kora mózgowa jest aktywizowana przez siatkowaty układ aktywizujący, my jesteśmy skoncentrowani i gotowi do szybkiego reagowania. Gdy w środowisku małego dziecka zabraknie ruchu, wówczas nie tylko zostanie zakłócona sprawność ruchowa dziecka, lecz jego mózg, nie pobudzany przez siatkowaty układ aktywizujący, będzie miał trudności z utrzymaniem koncentracji.
Najczęściej przyczyną urazu tego układu są przebyte infekcje ucha środkowego, alergie oraz długotrwałe trzymanie głowy w bezruchu (jak przy wielogodzinnym oglądaniu telewizji lub przy komputerze!).
Deficyty układu przedsionkowego sprawiają, iż dziecko, aby utrzymać stan czujności mózgu, musi nieustannie poruszać się wiercić i kręcić głową. Koncentruje się ono tylko wtedy, gdy ma możliwość się pokręcić. Stąd polecenie rodzica bądź nauczyciela: „Stań spokojnie i skoncentruj się na tym, co do ciebie mówię”, dla takiego dziecka jest niewykonalne. Może ono stać spokojnie i nie skupiać się na tym, co się do niego mówi, lub też dalej się kręcić i odbierać to, co mówi dorosły.
Zabawy ruchowe stanowią podstawę do prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego,a sukcesy w tym obszarze niejednokrotnie determinują motywację i samoocenę dziecka.
Opracowała: Barbara Błażejowska, logopeda – terapeuta SI
Literatura:
- Joanna Podgórsa Mózg kocha ruch – czyli jak wspierać rozwój dziecka?
- Anna Piotrowska – Ruch rozwija mózg
- Lise Eliot, Co tam się dzieje, Media Rodzina, 2003r.
- Katarzyna Rojkowska, Naucz małe dziecko myśleć i czuć, Ravi, Łódź 2004r.
- Wanda Szumanówna, Zabawy z najmłodszymi dziećmi, CMPP, Warszawa 200