Planowanie kariery edukacyjno – zawodowej.

            Problem wyboru zawodu i ścieżki kształcenia dotyka każdego człowieka, gdyż praca zawodowa stanowi główny obszar jego aktywności. Wybór drogi edukacyjno-zawodowej jest jedną z najważniejszych decyzji życiowych, która ma wpływ na cały przebieg społeczno-zawodowy życia człowieka. Wyznacza bowiem jego przyszłe miejsce i rolę w społeczeństwie. W związku z dynamicznie zmieniającą się sytuacją na rynku pracy jednostka może być zmuszona kilkakrotnie zmienić zawód w ciągu okresu aktywności zawodowej. Jednak zawsze wybór zawodu i ścieżki kształcenia wiążą się z podjęciem decyzji, która w znacznym stopniu wyznacza drogę życiową człowieka. Zwłaszcza dominujące znaczenie ma pierwszy wybór, który w sposób zasadniczy wpływa na całe życie zawodowe. Doświadczenia, jakie zdobędzie jednostka w trakcie przygotowania do zawodu oraz na początku swojej drogi zawodowej będą rzutowały zarówno na kształt jej osobowości zawodowej, jak i na dalszy stosunek do pracy i przebieg rozwoju zawodowego. Zawód trafnie wybrany to zawód wybrany świadomie, zgodnie ze społecznym zapotrzebowaniem i z uwzględnieniem wymagań, jakie stawia on kandydatom, a jednocześnie zawód zgodny z zainteresowaniami wybierającego, odpowiadający jego zdolnościom, poziomowi jego wiadomości i umiejętności, pozwalający na rozwijanie i zaspokajanie jego ambicji i aspiracji. Trafna decyzja dotycząca wyboru zawodu i ścieżki kształcenia podjęta w okresie dorastania najczęściej staje się podstawą dalszego rozwoju zawodowego człowieka. Istotne więc jest aby wybory edukacyjno-zawodowe były zgodne zarówno z zainteresowaniami, uzdolnieniami i potrzebami danego człowieka, jak i z potrzebami rynku pracy. Dlatego tez, aby efektywne przygotować się do podejmowania trafnych wyborów edukacyjno-zawodowych, ważna jest między innymi znajomość czynników je determinujących.

        Wybór zawodu zależy przede wszystkim od indywidualności człowieka. To ona wpływa nie tylko na to, jaki zawód wybieramy, ale również jak czujemy się wykonując określoną pracę zawodową. Planowanie kariery należy rozpocząć od identyfikacji dwóch czynników: wewnętrznego – umożliwiającego realne i obiektywne odkrycie samego siebie (zainteresowania, uzdolnienia i umiejętności, charakter, osiągnięcia szkolne, stan zdrowia) oraz zewnętrznego, który wiąże się z oceną otoczenia i środowiska, w którym funkcjonujemy (wymagania psychofizyczne zawodu, zadania i czynności, narzędzia pracy, środowisko pracy, perspektywy zatrudnienia, rynek pracy).

         Zanim młody człowiek zacznie myśleć o wyborze zawodu musi najpierw poznać samego siebie. Jest to pierwszy warunek dobrego zaplanowania kariery zawodowej. Rozpoznać należy swoje tzw. zasoby czyli: zainteresowania, uzdolnienia, system wartości, cechy osobowości. Sprzyjać to będzie doskonaleniu swoich umiejętności a tym samym ustawicznemu rozwojowi.

         Ważne jest by pamiętać o tym, że kluczowe umiejętności, które warunkują efektywne działanie w życiu to między innymi: umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich,  zdolność komunikowania się z otoczeniem, umiejętność pracy w zespole, zdolność podejmowania decyzji, umiejętność stawiania sobie celów i ich realizowania, zdolność rozwiązywania problemów, świadomość swoich możliwości i ograniczeń, umiejętności organizacyjne, zdolność wprowadzania innowacji, odporność na stres.

           Warto też wiedzieć o najważniejszych tendencjach i zmianach na współczesnym rynku pracy. Należą do nich: zanikanie wielkich przedsiębiorstw, korporacji na rzecz tzw. przedsiębiorstwa z wysoko wykwalifikowanymi pracownikami, gdzie celem jest sprzedaż wiedzy i gdzie do pracy nad konkretnym zadaniem tworzone są grupy celowe; uelastycznienie rynku pracy (ruchome płace – zależne od rynku pracy, indywidualizacja umów o pracę); elastyczne zatrudnienie, elastyczne formy pracy: umowy na czas określony, umowy „do projektu”, praca dorywcza; globalizacja gospodarki – międzynarodowa konkurencja w produkcji towarów i świadczeniu usług prowadzi do alokacji miejsc pracy – firmy przenoszą produkcję do krajów, które oferują najbardziej konkurencyjne warunki do prowadzenia działalności; zmiany struktury gospodarki – wzrost znaczenia sektora usług, spadek udziału zatrudnienia w przemyśle i rolnictwie, co prowadzi do zmiany struktury zatrudnienia oraz charakteru i sposobu wykonywania pracy.

       Doradzając młodej osobie, jak planować karierę zawodową, należy przede wszystkim wskazać, że jedną z najważniejszych kwestii jest uzyskanie świadomości odnośnie swoich predyspozycji, celów życiowych i sposobów na ich osiągnięcie. Kolejnym ważnym aspektem projektowania kariery zawodowej jest obranie szerokiej perspektywy siebie w kontekście zajmowanych w przyszłości posad, monitorowanie sytuacji na rynku pracy i umiejętne dostosowanie się do niej.

       Podstawową zasadą planowania kariery jest więc posiadanie jasnej wizji, co chce się robić i co chce się osiągnąć. Tworząc strategię planowania kariery, należy zacząć od szczerej refleksji nad swoją osobą. Analiza samego siebie umożliwi wybór właściwego celu życiowego i zawodowego, zgodnego z pragnieniami i przekonaniami.

  • cel: co chciałbyś osiągnąć w życiu, kim chciałbyś być, co jest dla Ciebie najważniejszą rzeczą, którą chciałbyś robić w przyszłości, jaki jest Twój wymarzony zawód, jak widzisz siebie za 5/10/20 lat;
  • wartości: należy określić to, co jest dla Ciebie najważniejsze, jakie wartości wyznajesz, jakimi zasadami kierujesz się w życiu, z czego nie mógłbyś zrezygnować, co cenisz w szczególności;
  • zainteresowania: jakie są Twoje zainteresowania, co lubisz robić, dlaczego te rzeczy Cię pasjonują, jakiego typu sytuacje i zadania motywują Cię do działania, w jakim środowisku czujesz się najlepiej;
  • umiejętności: jakie umiejętności posiadasz, w czym jesteś dobry, jak pracujesz w zespole, czy masz zdolności przywódcze, czy umiesz efektywnie rozwiązywać problemy, czy łatwo dostosowujesz się do zmian, czy jesteś elastyczny, czy łatwo nawiązujesz kontakty, czy potrafisz pracować w stresie itp.;
  • kompetencje: jakie wykształcenie posiadasz i w jakiej dziedzinie, jakie programy komputerowe obsługujesz, jakie języki obce znasz i w jakim stopniu, czy posiadasz jakieś certyfikaty potwierdzające Twoje umiejętności;
  • środowisko pracy: czy wolisz pracować w domu czy poza nim, czy chciałbyś mieć kontakt z klientami czy raczej nie, czy łatwiej osiągasz cele pracując samodzielnie czy w zespole, czy wolisz podejmować decyzje samodzielnie i być za nie odpowiedzialny, czy wolisz, gdy inni podejmują je za Ciebie, co Cię motywuje do pracy, czy jesteś gotowy podróżować, czy lubisz ryzyko itp.

       Świadome planowanie kariery zawodowej może pomóc w osiągnięciu założonych przez nas celów. Kariera, rozumiana jako ścieżka rozwoju zawodowego, może przynieść wiele satysfakcji. Jeżeli zaplanujemy swoją ścieżkę zawodową,  to pozwoli nam to na samodzielny wybór naszego rozwoju, będziemy mieli realny wpływ na to, co stanie się w naszym życiu zawodowym. Oczywiście musimy pamiętać tutaj o pewnych nieprzewidzianych zdarzeniach losowych, które na pewno przydarzą się nam na tej drodze.

     Pozostawienie wyboru kariery zawodowej przypadkowi,  może skutkować tym, że po jakimś czasie możemy zdać sobie sprawę z tego, że jesteśmy w miejscu, w którym w ogóle nie chcieliśmy się znaleźć. Stracimy motywację do działania, a każdy dzień będzie dla nas prawdziwą torturą, ponieważ będziemy się zmuszali do pójścia do pracy i wykonywania obowiązków, które w ogóle nie sprawiają nam przyjemności.

     Planowanie kariery to określenie, co lubimy robić, co sprawia nam radość. Świadomość tego, jaką jesteśmy osobą oraz jakie mamy predyspozycje psychofizyczne, będzie miała ogromne znaczenie na naszą przyszłą ścieżkę zawodową. Jeżeli dokonamy dobrego wyboru, to wybierzemy taki zawód, który jest zgodny z naszymi zdolnościami, preferencjami czy marzeniami.

       Należy jednak pamiętać, że nie przewidzimy naszej przyszłości, dlatego trzeba być gotowym na zmiany, cały czas mając w głowie te cele, które na samym początku sobie założyliśmy.

 

Opracowała: Alicja Madej

 

Źródła:

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Olsztynie „Czynniki determinujące wybory edukacyjno-zawodowe studentów’’ Anna Suchorab

Zaplanuj karierę edukacyjno-zawodową Pasja, Profesja, Powołanie Witold Popielec

Strategia planowania, czyli jak zaplanować karierę? Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny „Metis” w Katowicach

Planowanie kariery zawodowej i ścieżki edukacyjnej Bursa Szkolna nr 2w Łomży