Zmysł węchu jest jednym z najmniej docenianych wśród wszystkich zmysłów. Zapach dociera do mózgu szybciej niż inne wrażenia (dźwięk, obraz, smak, dotyk), bowiem nie mają one bezpośredniego dostępu do mózgowego ośrodka kontroli emocji, znanego jako ciało migdałowate (w układzie limbicznym). Dlatego zmysł węchu jest jednym z najskuteczniejszych kanałów wpływu na apetyt, pragnienie, problemy emocjonalne, takie jak depresja czy lęk. Nasz mózg zapamiętuje zapachy od wczesnych lat dzieciństwa. Po wielu latach jesteśmy w stanie przypomnieć sobie zapach pastowanej podłogi w domu dziadków, drożdżowego ciasta babci czy pomarańczy w paczce. Działa to także w drugą stronę. Po długiej nieobecności w domu, gdy wracamy, czujemy specyficzny zapach. Nasz „mózg” wie, że jesteśmy w dobrze znanym miejscu. Czujemy się spokojni i bezpieczni. Zdarza się, że zapachy kojarzymy z nieprzyjemnymi sytuacjami. Na przykład gdy woń benzyny przywołuje wspomnienia wypadku drogowego, przekłada się to m.in. na niepokój czy lęk.
CIEKAWOSTKI DOTYCZĄCE WĘCHU
- Zmysł węchu jest 10 000 bardziej wrażliwszy niż zmysł smaku.
- Węch w 75% decyduje o odczuwanym smaku (to dla tego jedzenie mniej nam smakuje, gdy mamy katar).
- Zapach wyczuwamy nie tylko za pomocą nosa. Receptory węchowe znajdują się także w oskrzelach, które rozszerzają się przy niektórych zapachach. W odbieraniu zapachu pożywienia udział bierze nawet jelito cienkie. Dlatego niektóre zapachy wywołują ból brzucha.
- Zapachy dostają się do jelit m.in. przez skórę i drogi oddechowe. Sztuczne dodatki obciążają organizm (nos, podniebienie, jelita).
- Zazwyczaj kobiety silniej odczuwają zapachy niż mężczyźni.
- Każdy człowiek odczuwa zapachy w inny sposób, dlatego też niektórych zapachów po prostu nie czujemy, nasz zmysł węchu je „ignoruje”, a czasem czujemy coś zupełnie innego niż osoba, która z nami przebywa.
- Zapachy wpływają na poprawę humoru. Powąchanie ulubionego zapachu może pozytywnie wpłynąć na nasz nastrój. Warto więc o tym pamiętać i używać olejków, perfum, świec zapachowych oraz oczywiście zachwycać się zapachem świeżych kwiatów.
- To nie nos, jak mogłoby się wydawać, odczuwa zapachy, a mózg. W nosie znajdują się receptory, jednak sygnały przez nie przesyłane trafiają do mózgu i to tam „tworzy się” zapach.
- Człowiek posiada około 400 czynnych genów kodujących receptory węchowe. Dla porównania – myszy posiadają ich około 1300.
- Nos ma wpływ na nasz słuch. Okazuje się, że to dzięki niemu ciśnienie w uchu zewnętrznym jest prawidłowe.
- Przez pierwsze tygodnie życia noworodki oddychają wyłącznie przez nos.
Nos
Nos to misterna konstrukcja na środku twarzy, umieszczona w strategicznym miejscu z powodu ogromnego znaczenia dla zdrowia psychofizycznego człowieka. Niezależnie od wieku oddychanie przez nos jest jedynym prawidłowym sposobem oddychania. Niestety, umiejętność oddychania przez nos staje się coraz rzadszą sztuką.
Funkcje nosa: filtracja, ogrzewanie, zapobieganie utracie wilgoci, nawilżenie, rozszerzenie dróg oddechowych, prawidłowy rozwój twarzoczaszki i zębów, zapobieganie próchnicy.
Jak zatkany nos i oddychanie przez usta utrudnia jedzenie.
Dzieci, które mają często zatkany nos lub wciąż oddychają przez usta, nie są w stanie skutecznie odbierać smaku jedzenia. Do prawidłowego odczuwania smaku niezbędny jest prawidłowo działający zmysł węchu. Przewlekle zatkany nos utrudnia więc odczuwanie smaku i zmniejsza apetyt na jedzenie. Często dzieci z trudnościami w jedzeniu (np. z wybiórczością pokarmową) odmawiają jedzenia i twierdzą, że tego nie lubią, mimo że nawet jeszcze nie spróbowały. To pokazuje, że w jedzeniu nie chodzi tylko o smak, ważne są też emocje. A który zmysł jest najbardziej powiązany z układem limbicznym? Węch. Kiedy coś wąchamy, bodziec trafia bezpośrednio do układu limbicznego, czyli do tej części mózgu, która jest powiązana przede wszystkim z emocjami, pamięcią i motywacją wewnętrzną.
Opracowanie: Barbara Błażejowska
Bibliografia:
- Cohen J., Olejki eteryczne dla zdrowego mózgu i ciała. Jak w pięciu krokach poprawić stan zdrowia, niwelując stres, bezsenność i stany zapalne, Czarna Owca, Warszawa 2022.
- Regner A., Zastosowanie aromaterapii w holistycznym podejściu do pacjenta – porady praktyczne, Continuo, Wrocław 2022.
- Nestor J., Oddech. Naukowe poszukiwania utraconej sztuki, Galaktyka, Łódź 2021.
- McKeown P., Kto ma nosa do zdrowia, Wydawca: butejko.pl, 2018.
- McKeown P., Jak oddychać, aby być zdrowym, M Wydawnictwo, Kraków 2015.