W ostatnich latach na rynku pojawiła się nowa, dyskretna forma przyjmowania nikotyny, która zyskuje niepokojącą popularność wśród dzieci i młodzieży – snusy oraz ich beztytoniowe odpowiedniki, zwane woreczkami nikotynowymi (ang. nicotine pouches). Choć często reklamowane jako „mniej szkodliwa” alternatywa dla papierosów, stanowią one poważne zagrożenie dla zdrowia i mogą prowadzić do szybkiego uzależnienia.
Czym są snusy i woreczki nikotynowe?
To małe, porcjowane saszetki przypominające torebki herbaty lub mini-słodycze, które umieszcza się pod górną lub dolną wargą. Nikotyna wchłania się przez błonę śluzową jamy ustnej, omijając płuca, ale trafiając bezpośrednio do krwiobiegu. Snus (oryginalny, w Polsce nielegalny): zawiera sproszkowany tytoń, sól i aromaty. Woreczki nikotynowe (często określane jako „białe snusy”): nie zawierają tytoniu, ale za to wysoką dawkę nikotyny (często pochodzącej z tytoniu lub syntetycznej) i dodatki smakowe (miętowe, owocowe). W Polsce są legalne, łatwo dostępne i często sprzedawane bez kontroli wieku. Jedna saszetka może zawierać wielokrotnie więcej nikotyny (nawet 50-60 mg) niż jeden papieros (ok. 10-20 mg), co gwałtownie zwiększa ryzyko uzależnienia, a nawet ostrego zatrucia.
Dlaczego snusy i woreczki nikotynowe są tak niebezpieczne dla młodzieży?
Głównym zagrożeniem jest nikotyna, która jest silnie uzależniająca i szczególnie szkodliwa dla rozwijającego się mózgu nastolatka.
- Ekstremalne uzależnienie od nikotyny:
Wysoka dawka nikotyny prowadzi do błyskawicznego uzależnienia.
Wpływa negatywnie na rozwój mózgu, upośledzając koncentrację, zdolności uczenia się i pamięć.
Nagłe odstawienie wywołuje silne objawy głodu nikotynowego, rozdrażnienie, niepokój i problemy ze skupieniem.
- Poważne problemy zdrowotne w jamie ustnej:
Bezpośredni kontakt woreczka z błoną śluzową powoduje podrażnienia, zaczerwienienia i stany zapalne dziąseł. Może prowadzić do cofania się dziąseł, co odsłania szyjki zębów i zwiększa ryzyko ich utraty. Długotrwałe stosowanie zwiększa ryzyko powstania zmian przednowotworowych, a w dłuższej perspektywie raka jamy ustnej i przełyku.
- Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych:
Nikotyna podnosi ciśnienie krwi i przyspiesza tętno, obciążając serce.
Zwiększa ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, zawałów serca i udarów w przyszłości.
- Ostre zatrucia:
W przypadku przypadkowego połknięcia przez młodsze dzieci lub przyjęcia zbyt dużej dawki przez nastolatka, może dojść do ostrego zatrucia nikotyną, które objawia się nudnościami, wymiotami, zawrotami głowy, a w skrajnych przypadkach drgawkami.
Ponieważ snusy są używką bezdymną i dyskretną, rodzicom może być trudno je wykryć. Należy zwrócić szczególną uwagę na:
Jamę ustną:
- Częste podrażnienia i zaczerwienienia dziąseł, zwłaszcza pod wargą.
- Nadmierne ślinienie się lub częste wypluwanie śliny.
- Ból, pieczenie lub mrowienie w jamie ustnej.
Przedmioty/opakowania: - Znalezienie małych, okrągłych puszek przypominających opakowania na cukierki miętowe lub pigułki.
- Znalezienie małych, białych lub kolorowych saszetek przypominających torebki herbaty (mogą być mokre lub suche).
- Owocowe lub miętowe zapachy, które nie są związane z typowymi słodyczami.
Zachowanie i nastrój: - Nagła drażliwość, niepokój, rozdrażnienie (objawy głodu nikotynowego, gdy nie ma dostępu do używki).
- Trudności z koncentracją i gorsze wyniki w nauce.
- Wahania nastroju i nieuzasadnione stany depresyjne.
Objawy fizyczne: - Częste bóle i zawroty głowy.
- Podwyższone tętno lub zaburzenia rytmu serca (można to zaobserwować np. po wysiłku).
- Problemy gastryczne, nudności, czkawka (szczególnie po użyciu).
Jak rozmawiać z dzieckiem?
- Rozpocznij dialog, a nie przesłuchanie: Wyraź swoje obawy w spokojny sposób, opierając się na faktach, a nie na oskarżeniach.
- Edukuj o dawkach: Podkreśl, że choć snusy i woreczki są małe i bezdymne, to zawierają bardzo wysokie stężenie nikotyny, co czyni je silniejszym uzależnieniem niż papierosy.
- Skup się na zdrowiu, nie na moralizowaniu: Mów o konkretnych, negatywnych skutkach – o cofaniu się dziąseł, ryzyku chorób serca i wpływie na zdolność koncentracji.
Snusy i woreczki nikotynowe to cichy wróg, który szybko uzależnia. Czujność i otwarta komunikacja są kluczowe w ochronie młodzieży przed tym nowym, niebezpiecznym nałogiem.
Opracowała: Katarzyna Łach – psycholog