Elektrostymulacja to nowoczesna metoda terapeutyczna wykorzystująca impulsy elektryczne w celu pobudzenia mięśni do pracy. Początkowo była stosowana głównie w rehabilitacji ruchowej oraz w sporcie, jednak wraz z rozwojem nauki i technologii zaczęto wykorzystywać ją również w innych dziedzinach medycyny i terapii, w tym w logopedii. Współcześnie elektrostymulacja stanowi cenne wsparcie tradycyjnych metod logopedycznych, pozwalając na szybsze i skuteczniejsze usprawnianie procesów mowy, połykania i pracy mięśni twarzy.

Historia i rozwój metody

Historia wykorzystania prądu elektrycznego w celach leczniczych sięga starożytności. Już Egipcjanie i Grecy stosowali ryby elektryczne w celu łagodzenia dolegliwości bólowych. Przełom nastąpił w XVIII wieku, kiedy Luigi Galvani udowodnił, że mięśnie mogą być pobudzane przez impulsy elektryczne. Od tego momentu rozpoczął się dynamiczny rozwój badań nad zastosowaniem elektrostymulacji w medycynie.

W XIX wieku zaczęto stosować prądy galwaniczne i faradyczne w leczeniu osłabienia mięśni i paraliżów. Natomiast w XX wieku elektrostymulacja stała się powszechnie używaną metodą w rehabilitacji neurologicznej i ortopedycznej. Badania prowadzone w latach 60. i 70. XX wieku wykazały, że systematyczne stosowanie elektrostymulacji może zwiększyć siłę mięśni nawet o kilkadziesiąt procent. Obecnie technika ta znajduje szerokie zastosowanie także w logopedii.

Rodzaje elektrostymulacji

W logopedii najczęściej wykorzystuje się dwa podstawowe rodzaje elektrostymulacji:

TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) – metoda polegająca na przezskórnej stymulacji nerwów czuciowych. Jej głównym celem jest łagodzenie bólu, poprawa krążenia i zwiększenie komfortu pacjenta. Stymulacja TENS opiera się na tzw. teorii bramki bólu – impulsy elektryczne blokują przewodzenie bodźców bólowych do mózgu, dzięki czemu pacjent odczuwa ulgę i zmniejszenie napięcia.
EMS (Electrical Muscle Stimulation) – metoda polegająca na stymulacji nerwów motorycznych i mięśni. Wywołuje skurcze mięśni zbliżone do tych, które powstają w trakcie naturalnego ruchu. Dzięki temu możliwe jest wzmacnianie mięśni, poprawa ich napięcia, koordynacji oraz zwiększanie zakresu ruchów. EMS jest szczególnie przydatna w terapii pacjentów po udarach, urazach mózgu czy w zaburzeniach napięcia mięśniowego.

Zastosowanie w logopedii

Elektrostymulacja znajduje szerokie zastosowanie w praktyce logopedycznej. Może być stosowana zarówno u dzieci, jak i dorosłych pacjentów z różnymi trudnościami w zakresie mowy, połykania czy głosu. Do najczęstszych obszarów zastosowania należą:

Terapia zaburzeń mowy i artykulacji – stymulacja mięśni orofacjalnych poprawia ich koordynację i siłę, co przekłada się na wyraźniejszą artykulację i lepszą zrozumiałość mowy.
Terapia dysfagii (zaburzeń połykania) – elektrostymulacja wspiera pracę mięśni gardła i krtani, co ułatwia proces połykania i zmniejsza ryzyko zachłyśnięć.
Terapia głosu – stosowana w przypadku dysfonii i innych zaburzeń głosu. Stymulacja mięśni szyjnych i krtaniowych zmniejsza ich napięcie, poprawia jakość fonacji oraz wydolność głosową.
Terapia w zaburzeniach napięcia mięśniowego – u pacjentów z obniżonym napięciem (np. w zespołach genetycznych) elektrostymulacja wzmacnia mięśnie, a przy wzmożonym napięciu pomaga w ich rozluźnieniu.
Terapia po operacjach i wady anatomiczne – np. u dzieci po operacji rozszczepu podniebienia elektrostymulacja wspiera rehabilitację mięśni podniebienia miękkiego i poprawia funkcje artykulacyjne, po zabiegu podcięcia wędzidełka językowego.

Efekty terapeutyczne

Regularne stosowanie elektrostymulacji w terapii logopedycznej może przynieść wiele pozytywnych rezultatów. Do najważniejszych efektów należą:

poprawa wyrazistości mowy i jakości głosu,
usprawnienie pracy mięśni twarzy i języka,
zmniejszenie asymetrii twarzy po udarach,
poprawa połykania i zmniejszenie objawów dysfagii,
redukcja napięcia mięśniowego i bólu,
zwiększenie motywacji pacjentów do ćwiczeń dzięki widocznym efektom.

Wskazania i przeciwwskazania

Elektrostymulacja jest wskazana u pacjentów z osłabieniem mięśni, po udarach, z dyzartrią, dysfagią, zaburzeniami głosu czy wadami anatomicznymi w obrębie narządów mowy. Szczególnie korzystna okazuje się w sytuacjach, gdy tradycyjne ćwiczenia logopedyczne nie przynoszą oczekiwanych efektów.

Przeciwwskazania obejmują:

epilepsję,
wszczepione rozruszniki serca,
metalowe implanty,
zmiany nowotworowe,
ciążę.

Dodatkowo nie zaleca się stosowania elektrostymulacji w przypadku stanów zapalnych skóry, świeżych urazów czy chorób przebiegających z gorączką. Każdorazowo decyzja o włączeniu tej metody powinna być skonsultowana z lekarzem prowadzącym.

Podsumowanie

Elektrostymulacja w logopedii to metoda wspomagająca, która w połączeniu z tradycyjnymi ćwiczeniami logopedycznymi daje najlepsze rezultaty. Nie jest samodzielnym rozwiązaniem, lecz skutecznym narzędziem, które pozwala na szybsze usprawnianie funkcji mowy, głosu i połykania. Dzięki dynamicznemu rozwojowi technologii elektrostymulacja staje się coraz bardziej precyzyjna, bezpieczna i dostępna, co czyni ją obiecującą metodą terapeutyczną na przyszłość.

Bibliografia

Jaźwińska – Chren „Elektrostymulacja w logopedii” w: Stefa Logopedy Nowoczesny poradnik skutecznej terapii logopedycznej , Nr 75, czerwiec 2025

Opracowała : Adriana Sikora- Śliż