Wiele współczesnych koncepcji dotyczących rozwoju zawodowego wskazuje, że istotną rolę w tym procesie pełni rodzina – rodzice, dziadkowie oraz starsze rodzeństwo. Potwierdzają to również badania, z których wynika, że największy wpływ na decyzje edukacyjno-zawodowe podejmowane przez dzieci mają rodzice. Rodzice towarzyszą swojemu dziecku od urodzenia. Rodzice to najważniejsze osoby w życiu młodego człowieka, które jako pierwsze wpływają na kształtowanie przyszłej ścieżki edukacyjnej i zawodowej. Każdy, a w szczególności dziecko na progu podejmowania decyzji edukacyjno- zawodowej, kiedy ma problem, szuka rozwiązania i wsparcia w najbliższym otoczeniu, w rodzicach. Osobisty stosunek rodziców do dziecka, oparty na znajomości dziecka i jego indywidualnych potrzeb oraz możliwości czyni z rodzica mentora i partnera dysponującego cenną wiedzą i doświadczeniem życiowym, potrzebnymi w procesie planowania i podejmowania decyzji edukacyjnych. Rodzice jako doradcy mogą przyjmować trzy postawy: liberalną, dyrektywną i partnerską. Najbardziej pożądaną dla dziecka przy planowaniu kariery zawodowej jest postawa partnerska, w której rodzic towarzyszy swojemu dziecku w podejmowaniu decyzji, ale nie narzuca swojego zdania. Zarówno postawa liberalna, która daje swobodę dziecku przy podejmowaniu decyzji, jak i dyrektywna, polegająca na narzucaniu woli rodzica, nie są odpowiednie. Rodzic partner pomaga w zgromadzeniu istotnych informacji dotyczących rynku pracy, zawodów, w tym zawodów deficytowych i nadwyżkowych, szkół, a przede wszystkim pomaga dziecku poznać siebie i urealnić jego samoocenę.
Rodzicu – warto być doradcą swojego dziecka w sprawach związanych z wyborem szkoły i zawodu, ponieważ:
- dobrze znasz swoje dziecko,
- możesz motywować je do szukania odpowiedzi na pytanie: „Co chcę robić w życiu?”,
- stanowisz dla dziecka najważniejszy punkt odniesienia w rozumieniu świata, także tego związanego z pracą zawodową, czy uczeniem się,
- przekazujesz informacje o zawodach, szkołach, pracy zawodowej; często jesteś pierwszym źródłem informacji, któremu Twoja córka lub syn z zaufaniem przyklejają etykietę „wiarygodne”,
- dzielisz się z dzieckiem swoją wiedzą i własnymi doświadczeniami zawodowymi.
Potrzeba zatem odpowiedzieć sobie na pytanie: Jak dobrze znasz swoje dziecko?
- Czy Twoje dziecko lubi się uczyć?
- Jakie przedmioty szkolne lubi Twoje dziecko?
- Jakie czynności chętnie wykonuje?
- Co je pasjonuje/ciekawi, na co poświęca czas?
- Jakie ma umiejętności?
- W jakich sytuacjach Twoje dziecko czuje się lepiej – czy woli pracę w ruchu, wymagającą aktywności, czy pracę siedzącą, umysłową?
- Kim chciałoby zostać w przyszłości Twoje dziecko i gdzie pracować?
Rodzicu – poznaj swoje dziecko i pomóż mu odkryć jego możliwości. Obserwując swoje dziecko w czasie wykonywania różnych zadań/czynności zwróć uwagę na:
- Zainteresowania
- Cechy osobowości
- Umiejętności
- Zdolności
- Temperament
- Cechy charakteru
- Wartości
- Możliwości intelektualne
- Stan Zdrowia
Co jeszcze możesz zrobić dla swojego dziecka:
- opowiedz dziecku o swoich trudnościach związanych z czasem, kiedy Ty byłeś uczniem,
- pytaj dziecko o plany i pomysły na przyszłość, kim chciałoby zostać, o jakiej szkole marzy,
- traktuj dziecko, jako partnera w rozmowie,
- motywuj dziecko do podejmowania samodzielnych decyzji,
- pozwól rozwijać dziecku własne pasje,
- wspólnie wybierzcie zajęcia pozaszkolne,
- nie wymagaj, by dziecko spełniło Twoje wymagania i ambicje, oceń wspólnie jego realne możliwości,
- zbieraj wspólnie z dzieckiem informacje o szkołach oraz interesujących zawodach,
- poznaj wspólnie z dzieckiem wymogi rekrutacyjne w wybranych typach szkół,
- zapewnij dziecko, że w każdej sytuacji może na Ciebie liczyć.
Kiedy dziecko ma za sobą etap zbierania informacji o sobie, dokonało już pewnego rozeznania w zawodach, wtedy pojawia się konieczność zapoznania się ze szkołami, które będą miały adekwatną ofertę do potrzeb i oczekiwań młodego człowieka. Jaki typ szkoły będzie odpowiedni dla Twojego dziecka, jego zainteresowań, możliwości i predyspozycji? Jaki typ szkoły powinno wybrać Twoje dziecko, aby zdobyć wymarzony zawód? Warto dokonać takiego wyboru szkoły, który będzie sprzyjał rozwojowi jego zainteresowań. Rozmawiając z dzieckiem o ścieżce edukacyjno– zawodowej należy pamiętać o tym, że:
- To nie wybór do końca życia.
- Zmień optykę z zawodu na kompetencje.
- Podziel się własnym doświadczeniem na rynku pracy.
- Zwróć uwagę na różnice pomiędzy typami szkół o krążącymi o nich opiniach.
- Wskazuj rzetelne źródła wiedzy, które poszerzają horyzonty.
- Nie znajdziesz mu zawodu (nie jesteś wróżką).
- Możesz tylko pokazać jak wyglądają kierunki rozwoju.
- Możesz mówić, jak wyglądają drogi i dać dziecku wybór.
- Nie możesz mówić idź tu, czy tu.
- Możesz szukać we wnętrzu dziecka jego ukryte talenty, umiejętności.
- Każdy w głębi duszy wie, kim chce być.
- Jak odkryje, co chce robić – będzie rozwijać swoje kompetencje (wiedza, umiejętności).
- Nie wybieraj zawodu dziecku, tylko dbaj o jego rozwój.
- Należy rozwijać siebie samego w środku, a wtedy zawód się znajdzie.
Rodzicu pamiętaj, że najlepiej pomożesz dziecku wybrać zawód jeśli pozwolisz mu na próby. Gdy dziecko ma więcej pasji może próbować różne rzeczy i zbudować zasób. Gdy dziecko ma pasję, to ona napędza wizję tego co chce robić i staje się wówczas liderem swojego życia, wie jak ma iść w konkretnym kierunku. Trzeba pozwolić dziecku próbować, pozwolić na błędy, ponoszenie konsekwencji, ale uczyć właściwego podejścia do porażki, wynoszenia wniosków z porażki. Ważne jest, aby w procesie doradczym rodzice szanowali wybory dziecka. Narzucanie własnych wizji, niespełnione ambicje zawodowe rodziców i nierozumienie potrzeb dziecka może prowadzić do podejmowania złych decyzji. Należy pamiętać, że współczesny rynek pracy wymaga przystosowanie się to zmian. Ludzie będą zmieniać zawód, przebranżawiać się w ciągu życia 5 – 7 razy. Obecnie kładzie się nacisk na: złożoność, zmianę, konkurencję, bycie dobrym fachowcem, uczenie się przez całe życie. Ważne jest by brać te czynniki pod uwagę wspierając dziecko w jego wyborach edukacyjno- zawodowych.
Rodzicu pamiętaj, że najważniejsze filary bycia pomocnym polegają na:
- Świadomości, czego tak naprawdę uczysz swoje dziecko (nawet gdy masz najlepsze intencje).
- Nieudzielaniu rad nieproszonym.
- Gdy dziecko przychodzi z problemem wysłuchaniu go, zadaniu pytania „a ty co myślisz?”
Aby pomóc dziecku stworzyć pasjonujący obraz swojej przyszłości istotnym jest ułatwić mu:
- Zobaczyć jakie ma możliwości.
- Poznać siebie.
- Próbować, ile się da!
Zadaniem rodziców jest dać dziecku swobodę i zapewnić warunki samodzielnego dostrzeżenia co je naprawdę przyciąga, gdzie się najlepiej czuje, w czym się przejawia jego wyjątkowość – uchwycenie „indywidualności”. Ważną rolę odgrywa też budowanie u młodzieży pozytywnego, optymistycznego nastawienia, które ułatwia podejmowanie optymalnego ryzyka i uczy samodzielnego rozwiązywania problemów. Natomiast mobilizujące wsparcie i konstruktywne uwagi są pomocne w ugruntowaniu poczucia własnej wartości i zachęcają do rozwoju.
Opracowała: Alicja Madej
Źródła:
– Jak pomóc dziecku w planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej? Poradnik dla rodziców uczniów szkół gimnazjalnych. Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie.
– Nowoczesne Doradztwo Zawodowe w Szkole Podstawowej
– Rola rodziców w planowaniu kariery zawodowej dziecka – Artykuł – ECAM dokariery.p
– Where2Go!