Nieśmiałość zwykle pojawia się w okresie szkolnym, jednak pewne symptomy nieśmiałości możemy zauważyć i u dzieci przedszkolnych i dorosłych. Nieśmiałość ujawnia się najczęściej w nowych, nieznanych sytuacjach oraz w kontakcie z nieznanymi osobami. Nieśmiałość u młodszych dzieci jest zjawiskiem rozwojowym, przejawia się lękiem przed bliskością z nieznajomą osobą. Nieśmiałe dziecko w swoisty sposób przeżywa różne sytuacje społeczne oraz przejawia określone zachowania. U tych dzieci widoczna jest obniżona samoocena i zniekształcony obraz świata i samego siebie. Obniżony jest też poziom samoakceptacji. Przyczyny nieśmiałości prawdopodobnie są złożone. Upatruje się ich
w uwarunkowaniach biologicznych, uwarunkowaniach osobowościowych jak również we wpływach środowiska rodzinnego. Przeżywaniu nieśmiałości często towarzyszą objawy somatyczne, fizjologiczne charakterystyczne dla lęku takie jak: napięcie mięśniowe, trudności mowy i oddychania, niezręczność ruchów, zmęczenie, bladnięcie, czerwienienie się pocenie się, suchość w ustach. Niektóre z nich mogą być łatwo zaobserwowane i rozpoznane przez otoczenie, co często stanowi dodatkowy czynnik potęgujący nieśmiałość. Skrajną postacią nieśmiałości jest fobia społeczna zaliczana do grupy zaburzeń lękowych. U części dzieci nieśmiałość może osiągnąć więc patologiczne nasilenie, stając się jednym z głównych czynników kształtujących niektóre dziedziny życia społecznego i emocjonalnego. Dzieci nieśmiałe poza uczuciem przeżywanego bezpośrednio dyskomfortu mogą reagować zahamowaniem pewnych rodzajów aktywności i utrudnieniem funkcjonowania. Chorobliwa nieśmiałość może być przeszkodą w osiągnięciu ważnych dla dziecka celów, przyczyniając się często do niezadowolenia z własnego życia. Dzieciom nieśmiałym niezbędne jest zrozumienie ze strony rodziców oraz ich pomoc w codziennych sytuacjach życiowych. Unikamy na co dzień mówienia do dziecka, że jest nieśmiałe oraz prosimy innych by tego nie robili. Zachęcamy dziecko, by określało siebie za pomocą sfomułowań skupiających się na jego mocnych stronach, zamiast na widzianych przez siebie słabościach. Dzieci nieśmiałe bardzo potrzebują naszej miłości i poświęcenia im uwagi, choć nie proszą o to. Należy przy każdej nadarzającej się okazji przytulić i podziwiać zlęknione dziecko. Trzeba znaleźć taki sposób na chwalenie dziecka, który odnosi się do jego rzeczywistych zachowań. Najlepiej koncentrować się na jego osiągnięciach niż na nim samym. Uczymy dziecko tolerancji dla własnych niedoskonałości. Zachęcamy do podejmowania ryzyka zaczynając od stworzenia takich okoliczności, w których porażka nie ma większego znaczenia dla całości. Nagradzamy dziecko przy próbach nowych zadań bardziej za same starania niż za ich efekty. Korzystny wpływ na dzieci mają techniki relaksacyjne oraz bajki terapeutyczne, aby nauczyć skutecznego sposobu obniżania poziomu napięcia w dowolnym trudnym momencie. Nie bagatelizujmy problemów, wynikających
z nieśmiałości; podkreślamy, że wielu ludzi ma z tym kłopoty, które jednak można zwalczyć Stwarzamy dziecku sposobność do bycia pomocnym. Pomaganie innym, opiekowanie się innymi sprawia, że celem zainteresowania dziecka staje się osoba, której pomaga. Zachęcamy dziecko, aby opowiadało nam o przeżyciach z całego dnia i o emocjach, jakie im towarzyszyły. Używamy poczucia humoru jako sposobu na zwiększenie dystansu do własnych problemów
i jako dobrej techniki na rozładowanie napięć w kontaktach z ludźmi. Proponujemy ćwiczenia asertywnej komunikacji z ważnymi dla osoby nieśmiałej osobami, wspólnie rozważajmy, co i w jaki sposób moż powiedzieć dziecko w paraliżującej tremą sytuacji; Ponadto pokazujemy dziecku, że poczyniło postępy, wskazujemy jak było kiedyś a jak jest teraz. Zwracamy również uwagę na fakt, że nieśmiałość dziecka ma oprócz wad także i zalety -ostrożność, delikatność, opinia osoby nie stwarzającej sytuacji konfliktowych, przyjazne nastawienie osób przejawiających podobne trudności .Być może dziecko pozostanie nieco nieśmiałe, ale dzięki naszej pomocy będzie mogło same dać sobie radę, podejmować ryzyko w granicach rozsądku, w pełni doświadczać radości i sukcesów.
Marta Surma – pedagog