Uczniowie z obniżonym poziomem rozwoju intelektualnego napotykają szereg trudności w przyswajaniu materiału szkolnego, których przyczyny tkwią w deficytach poznawczych.
Pogrupowano trudności poznawcze, jakimi charakteryzują się te jednostki, na 5 kategorii czyli:
1.Preferencja do działania na materiale konkretnym – wiele trudności dzieciom tym sprawia zrozumienie i dokonywanie operacji umysłowych na materiale abstrakcyjnym. Zatem uczniowie z inteligencją niższą niż przeciętna najefektywniej uczą się i pracują przy zastosowaniu konkretnych pomocy naukowych. Wspierając naukę szkolną, ważne jest, by umożliwić im korzystanie z pomocy dydaktycznych tak długo, jak będzie to dla nich niezbędne.
2.Trudności w organizacji wiedzy – w przypadku tych uczniów obserwuje się trudności w dostrzeganiu i rozumieniu relacji między wiedzą już posiadaną a informacjami, których się uczą. Skuteczne nauczanie dzieci z inteligencją niższą niż przeciętna możliwe jest zatem przy stosowaniu strategii integrujących nową i posiadaną już wiedzę, przy stałym ukierunkowaniu myślenia i pracy dziecka.
3.Trudności w generalizowaniu wiedzy – uczniów z obniżonym poziomem intelektualnym cechuje mniejsza zdolność do wykorzystywania uprzednio zdobytej wiedzy i umiejętności. Podstawową strategią uczenia się jest tzw. uczenie się na pamięć (pamięć mechaniczna), bez logicznego i pełnego zrozumienia przyswajanego materiału.
4. Potrzeba utrwalania wiedzy – dzieci te wymagają większej liczby ćwiczeń i powtórzeń, by skutecznie opanować materiał szkolny. Wielokrotne ćwiczenie nabywanych umiejętności szkolnych jest czynnikiem koniecznym do trwałego nabywania umiejętności przez te dzieci.
5.Deficyt motywacji do nauki szkolnej – u uczniów z obniżonym poziomem sprawności intelektualnej pojawia się motywacja do unikania wszelkiego rodzaju zadań i sytuacji, w których ujawnić się może brak wiedzy i kompetencji, zaś dziecko może doświadczyć upokorzenia. Uczniowie z niższym niż przeciętny poziomem zdolności umysłowych niejednokrotnie oceniani są przez nauczycieli jako niezmotywowani i niezainteresowani, a przede wszystkim niechętni do wysiłku umysłowego i męczliwi
U uczniów tych mogą występować:
– opóźnienia w rozwoju myślenia,
– uczenie się na pamięć, bez logicznego zrozumienia treści,
– obniżony poziom rozwoju językowego – utrzymują się trudności w czytaniu i rozumieniu czytanego tekstu, pisaniu ze słuchu, jasnym formułowaniu swoich myśli, a tym samym tworzeniu wypowiedzi ustnych i pisemnych,
– duża męczliwość oraz niechęć do wysiłku umysłowego,
– obniżony poziom krytycyzmu, skutkujący takim samym czasem poświęconym na zdobywanie wiedzy nie dającym rezultatów analogicznych, jak w przypadku rówieśników z normą intelektualną
– trudności w relacjach interpersonalnych
– trudności w zachowaniu
– występowaniem niepokoju psychoruchowego i nadruchliwością
– zaburzenia emocjonalne, takie jak zaburzenia lękowe oraz depresja,
– trudności w koncentracji uwagi,
– wolne tempo pracy
– brak samodzielności oraz potrzeba stałej pomocy ze strony nauczyciela,
– słaba umiejętność radzenia sobie w sytuacjach emocjonalnie trudnych, co może w starszym wieku prowadzić do korzystania z alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych łagodzących napięcie i lęk.
Elżbieta Kustra